Trong xã hội hiện nay đầy cạnh tranh, nhiều phụ huynh tạo điều kiện cho con tham gia vào tất cả các hoạt động từ học tập đến năng khiếu, nhưng đôi khi điều này lại biến thành một gánh nặng tâm lý.

Trẻ em ít khi bày tỏ sự lo lắng về áp lực mà chúng phải chịu. Thay vì nói ra, chúng thường giữ im lặng và tiếp tục gánh vác mọi thứ vì sợ làm bố mẹ thất vọng hoặc bị trách móc. Tuy nhiên, khi sự chịu đựng quá mức, có thể mọi sự đã quá muộn để sửa chữa.

Dưới đây là 5 dấu hiệu cho thấy bạn nên xem xét lại cách bạn đang đồng hành cùng con mình.

Tình trạng né tránh hoặc trì hoãn

Khi cảm thấy quá tải nhưng lại sợ làm bố mẹ buồn, trẻ có thể tìm đủ lý do để né tránh, như đau bụng, quên đồ hay lề mề. Đây không phải vì trẻ lười biếng, mà vì chúng không biết cách đối mặt với áp lực. Nếu không nhận được sự hỗ trợ đúng mực, trẻ sẽ dần phát triển thói quen né tránh mọi thứ.

Nhà tâm lý học Lisa Damour (Mỹ) cho rằng, “Cha mẹ cần hỏi con mình đang làm điều này vì ai? Nếu lý do duy nhất là để làm hài lòng bố mẹ, thì bạn nên xem xét lại”.

Không phải tất cả hoạt động đều có thể bỏ qua, nhưng cách cha mẹ phản ứng sẽ quyết định những bài học mà trẻ nhận được từ những tình huống đó.

Chuyên gia Damour đã chia sẻ về trường hợp một nữ sinh muốn bỏ thi Hóa học vì chưa ôn kịp. Nếu người cha đồng ý với quyết định đó, ông sẽ vô tình củng cố thói quen trốn tránh. Thay vào đó, ông đã hướng dẫn con cách giải quyết vấn đề, như hỏi lại thầy giáo, học nhóm hoặc tham khảo tài liệu trực tuyến. Cuối cùng, cô bé đi thi và cảm thấy tự tin hơn trong các kỳ thi sau.

Trẻ em cáu gắt, khó tập trung, chán ăn và mất ngủ là những dấu hiệu phổ biến khi cơ thể chúng bị cạn kiệt năng lượng. Trẻ cần ngủ từ 9 đến 11 tiếng mỗi đêm và thời gian nghỉ ngơi trong ngày để phục hồi. Nếu không có đủ thời gian để nạp lại năng lượng, bất kỳ hoạt động nào, dù có ích đến đâu, cũng có thể trở thành gánh nặng.

"Đừng lấy lịch sinh hoạt của một đứa trẻ khác làm chuẩn mực cho con bạn," nhà tâm lý học Lisa Damour chia sẻ.

Mỗi đứa trẻ có nhịp sinh học và khả năng hồi phục riêng biệt. Có trẻ giải tỏa căng thẳng qua thể thao, có trẻ cần một giờ tĩnh lặng để vẽ tranh, đọc sách hoặc chỉ đơn giản là ngủ. Hiểu rõ con cần gì để phục hồi cũng quan trọng như việc chọn cho con những hoạt động học tập.

Không hứng thú rèn luyện

Những đứa trẻ được thúc đẩy bởi đam mê sẽ học tốt hơn những trẻ bị ép buộc. Bạn có thể nhận thấy sự khác biệt qua thái độ của con. Khi thực sự yêu thích, trẻ sẽ học nhanh hơn, bền bỉ và luôn muốn tiến bộ. Ngược lại, nếu con tỏ ra thiếu quan tâm, có thể là dấu hiệu của mệt mỏi hoặc chán nản.

"Đừng để một hoạt động có ích trở thành gánh nặng khiến con đánh mất kết nối với chính mình. Nếu con không còn động lực, hãy để con dừng lại," Damour khuyên.

Đây không phải là lười biếng, mà là biểu hiện của sự cạn kiệt về mặt tâm lý. Lúc này, thay vì thúc ép, cha mẹ nên lùi lại và tạo không gian để con tự điều chỉnh.

Không quan tâm đến thành tích

Không phải đứa trẻ nào cũng học giỏi. Đặc biệt với những trẻ gặp khó khăn trong học tập, việc ép con học thêm có thể không mang lại hiệu quả như mong muốn.

"Chúng ta thường quá chú trọng vào điểm yếu của con mà quên mất những điểm mạnh, tài năng hay những điều con làm tốt," chuyên gia nói.

Khi điểm số không cao, trẻ dễ mất tự tin và hoài nghi về khả năng của mình. Phản ứng của bố mẹ lúc này rất quan trọng: bạn sẽ trách mắng, ép con học thêm hay tạo cơ hội để con chia sẻ vấn đề?

"Mọi chuyện thường đổ vỡ khi phụ huynh chỉ quan tâm đến kết quả học tập mà không để ý đến cảm xúc của con," Damour nhận xét. "Khi đó, việc ép con học nhiều hơn có thể phản tác dụng, đặc biệt đối với trẻ ở tuổi teen."

Việc mở một cuộc trò chuyện cởi mở sẽ giúp cả hai bên hiểu nhau hơn, thay vì tạo thêm khoảng cách qua những mệnh lệnh hay phán xét.

Thiếu niềm vui

Phụ huynh thường cảm thấy tự hào khi con biểu diễn, thi đấu hay nhận được lời khen ngợi. Tuy nhiên, các hoạt động ngoại khóa nên là sở thích, không phải nghĩa vụ.

"Hãy quan sát thái độ của con trước mỗi buổi học. Nếu con tỏ ra miễn cưỡng, thờ ơ hoặc thường xuyên thở dài, đó là dấu hiệu rõ ràng nhất," chuyên gia khuyên.

Không cần con phải luôn hứng thú. Nhưng nếu nhìn chung, con không còn cảm thấy vui vẻ, không thấy tiến bộ, có lẽ đã đến lúc nghỉ ngơi hoặc điều chỉnh lại mục tiêu và hướng đi.